Проектниот ризик претставува криза која не се случила, но и постои тенденција истата да не се случи. Поради оваа причина, управувањето со проекти е од големо значење за избегнување на кризи. Управувањето со ризиците значи спречување на криза, бидејќи е подобро да се управува со ризиците на секој начин отколку со криза. Доколку дојде до криза, потребно е дополнително ангажирање на средствата, односно сите ресурси, а постои ситуација настаните да излезат надвор од контрола и наместо да се менаџираат, постои ситуација настаните да ги управуваат извршителите на проектот.
Во процесот на управување со ризик, најпрво е потребно да се идентификуваат ризиците, бидејќи тогаш е полесно да се управува со нив. Идентификацијата на ризик е сложена работа, бидејќи се’ може да се случи во реализацијата на проектот.
Поради оваа причина, најдобро е да се групираат потребните ризици и тие главно се класифицирани на:
- деловни ризици,
- проект и
- ризици од задачите.
Деловните ризици влијаат на организацијата како целина и може да бидат:
- промени на пазарот кои можат да ја променат атрактивноста на проектот,
- нови можности за инвестирање кои можат да се натпреваруваат со ресурсите за постоечкиот проект,
- законски ограничувања за заштита на животната средина, кои влијаат на деловните активности,
- грешки во проценката на пазарот, каде што е можно проектот да ги постигне своите цели, но пазарот не ги прифаќа неговите резултати.
Проектните ризици воглавно се поврзани со проектот, а не со конкретни активности.
Проектни ризици може да бидат:
– безбедност и доверливост,
– поддршка на менаџментот и посветеност на проектот,
– недефинирање на поединечни задачи во проектот,
– слаба проценка на потребните вештини за спроведување на проектот,
– потребен степен на иновација,
– ризикот да не се заврши проектот навреме,
– неисполнување на бараниот квалитет и сл.
Ризикот на задачите се однесува на постоењето на ризик во поединечните задачи во рамките на проектот. Во принцип, ризиците се различни за секоја задача бидејќи се однесуваат на поединечни активности.
Контрола на ризик
Постојат одредени начини за надминување на идентификуваните ризици. Основните се: превенција, редукција, трансфер, спроведување на планот за вонредни состојби и прифаќање.
Превенцијата се однесува на спречување на ризик или доколку ризикот се појави, да се избегне неговото влијание врз проектот.
Редукцијата е примена на мерки кои ја намалуваат веројатноста за појава на ризици и нивното влијание доколку се појават, или и двете.
Пренос е распределба на ризикот на трето лице, со намера доколку постои ризик тоа да не влијае на проектот. Овие ризици вклучуваат договори за осигурување.
Спроведувањето на план за итни случаи подразбира постоење на планови и ресурси за вонредни состојби. Доколку постои ризик, ќе се примени резервен план или средства, а доколку не се појави ризик, средствата ќе се пласираат за други потреби.
Со прифаќање, евентуалниот ризик се прифаќа во формата во која постои, без корективни дејствија. Тој е прифатен само во случаи кога ризикот е мал и не влијае значително на крајниот исход на проектот.
Ризик и степен на неизвесност
Градацијата на неизвесноста на ризикот може да се подели на:
- Извеност е ситуација која може точно да се предвиди преку потребните величини и сите можни решенија.
- Ризик е ситуација во иднината за која има голем број решенија, но со познато можно решение и веројатност за појава.
- Неизвесност – кај неизвесноста постојат голем број на алтернативи со непознати решенија.
Подетална поделба на ризик:
– неструктуирана неизвесност,
– структуирана неизвесност,
– ризик,
– извесност.
Ризик и клучни фактори на ризик
Ризикот во проектот е фокусиран на три главни фактори:
1. Ризичен настан е феномен кој може да има штетен ефект врз проектот и несакани последици во проектот.
2. Веројатноста за ризик е веројатноста за појава на ризичен настан.
3. Големината на улогата е големината на загубите што можат да настанат доколку се случи ризичен настан и има штетно влијание врз проектот.
Потпроцеси за управување со ризик
Управувањето со процесот на ризик може да се демонстрира преку потпроцеси:
- Идентификација (класификација и рангирање),
- Анализа на ризик (структуирање на процесот на симулација),
- Планирање на реакција (игнорирање, намалување, префрлување, планирање за непредвидени ситуации),
- Систем за реакција (стратегија за следење на ризик во проектот),
- Апликација за податоци (база на податоци).
Основни критериуми врз основа на кои се проценува големината на ризикот во проектот
Трите основни критериуми врз основа на кои се проценува големината на ризикот се:
- Флексибилност на проектот – Проектот кој е флексибилен е слабо структуриран и затоа има низок степен на сигурност во насока на конечниот исход, од што може да се заклучи дека флексибилните проекти се со висок ризик. Проценките се многу тешки, но веќе може да се дадат во текот на изведување на проектот.
Проектот со мала флексибилност е многу структуриран проект со висока доза на сигурност во конечниот исход.
- Големина на проектот – Проектите можат глобално да се поделат на големи и мали, од кои ризикот е директно условен така што големите проекти носат висок ризик. Ист е случајот со потребната технологија за реализација на проектот, каде што малите и нефлексибилни проекти бараат помала примена на технологијата и со тоа носат низок ризик и обратно.
- Технологија